در وصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حضرت علی (علیه السلام) آمده است : سه چیز باعث پوشاندن گناهان است: آشکارا سلام کردن، طعام دادن، خواندن نماز شب در حالی که مردم خوابند.
«سلام کردن» یکی از سنت های اسلامی است که بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. لازم است یک مسلمان این سنت حسنه اسلامی و دینی را زنده نگه دارد. اما سلام کردن هم مثل هر کار دیگری آداب و اصول خودش را دارد! این کار که سبب می شود میان برادران و خواهران دینی الفت و دوستی شکل بگیرد روش و آدابی دارد که بزرگان دینی آن را به روشنی طرح نموده اند تا هم از مزایای دنیوی و هم اجر اخروی آن برخوردار شویم و چیزی را از دست ندهیم ولو به قدر یک سر سوزن!
خداوند متعال اسامی و نام هایی دارد که هر یک از آنها حاکی از یک صفت و حقیقتی در ذات حق تعالی است. «سلام» هم یکی از این اسامی و صفات است که به معنای سلامتی و سلم و دوستی است. خداوند متعال در سوره مبارکه حشر خود را به این نام خوانده است؛ آنجا که می فرماید: «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ » ؛ اوست خداوند یگانه ای که جز او معبودی نیست، مالک و حاکم است و از هر عیبی منزّه می باشد، به کسی ستم نمی کند. (حشر/23)
خداوند متعال به بندگان خود اجازه داده است که در هنگام ملاقات با یکدیگر نام او را به هم هدیه دهند که با این کار همه ی خوبی ها و خیرات را نصیب هم می گردانند. از این رو سلام کردن بسیار مورد توصیه است به طوری که بر آغاز گر سلام و کسی که در احیاء این سنّت الهی پیشی بگیرد، برکات و نصیب برتر و بهتری وجود دارد. امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند که حضرت فرمودند: شایسته ترین مردم نزد خدا و رسولش کسی است که سلام را آغاز کند. همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمودند: آغاز کننده ی به سلام به خدا و رسولش نزدیکتر است.
در این سنت حسنه نه تنها آغاز کننده بودن یک توصیه ی خوب است بلکه بلند سلام کردن هم یکی دیگر از ادبهای این رسم نیکوست. امام محمدباقر (علیه السلام) فرمودند: خدای عزّو جل بلند سلام کردن را دوست دارد. همچنین امام صادق (علیه السلام) از پدران بزرگوارشان نقل فرمودند که در وصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حضرت علی (علیه السلام) آمده است: سه چیز باعث پوشاندن گناهان است: آشکارا سلام کردن، طعام دادن، خواندن نماز شب در حالی که مردم خوابند.
امام صادق (علیه السلام) در حدیث شریف دیگری فرمودند: هر کس چهار چیز برای من تعهد کند من چهار خانه در بهشت برای او تضمین می کنم (که یکی از آنها) آشکارا سلام کردن در همه جاست.
اهمیت احیاء این سنت نیکو و این پدیده ی اجتماعی تا بدانجاست که خودداری از سلام کردن از نشان های بخل شمرده شده است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: خدای عز و جل فرمود: بخیل کسی است که از سلام کردن بخل ورزد.
این موضوع تا جایی اهمیت دارد که سلام کردن بر همه حتی بر کودکان توصیه شده است. امام رضا (علیه السلام) از پدران بزرگوارش نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: پنج چیز را تا آخر عمر رها نخواهم کرد. (که یکی از آنها) سلام کردن بر کودکان است تا بعد از من سنّت (رسم) باشد.
پس نباید بخل ورزید حتی در مقابل کودکان و این از آموزه های گرانقدر اسلامی است.
همچنین نباید در سلام کردن میان افراد تفاوت قائل بود. امام رضا (علیه السلام) فرمودند: هر کس فقیر مسلمانی را ملاقات کند و به گونه ای بر او سلام نماید که با سلام بر ثروتمند فرق داشته باشد در روز قیامت خداوند را در حالی ملاقات می کند که خداوند بر او خشمگین است.
اگر سلام نکرد، جوابشو نده!امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند که کسی که قبل از سلام سخن آغاز کند به او پاسخ ندهید! و نیز فرمودند: قبل از سخن گفتن سلام کنید اگر کسی قبل از سلام گفتن سخن گوید به او پاسخ ندهید. پس اصلاً زشت و دور از آداب مسلمانی نیست که بخواهیم همیشه اول کلام و گفتگوی مان را با سلام کردن آغاز کنیم و نه مثل برخی دیگر از فرهنگها بدون هیچ مقدمه و مدخلی! یادمان نرود که حتی تأکید شده است به کسی که بدون رعایت این فرهنگ شروع به سخن می کند نباید پاسخ بدهیم و باید خودمان را ملزم نماییم با سلام گفتگو و محاوراتمان را شروع نماییم تا جایی که در سلام از هم پیشی بگیریم نه آن که سلام کردن برایمان سخت باشد. بگذارید مثالی بزنیم:
فرض کنید می خواهید در خیابان آدرسی و یا ساعت را بپرسید. مسلمانانه اش! این است که اول بگویید سلام و بعد باقی سؤالات! اما متأسفانه در برخی موارد و یا شاید باید گفت در بسیاری از موارد شاید هم به نحو غیرمحسوس با فرهنگ سازی بیگانه! بدون "سلام" می پرسیم آقا شما این آدرس را بلدید؟! و یا ساعت چنده؟ و خیلی می خواهیم مؤدب باشیم اولش می گوییم: ببخشید! ساعت چنده؟! تا حالا شما برای ساعت پرسیدن اول سلام کرده باشید؟! مثلاً سلام خوبید؟! ساعت چنده؟! نمی دانم شاید باید فرهنگ سازی کرد. به نظر شما ببخشید اول سؤالاتمان ترجمه "excuse me" اونور آبی ها نیست؟!!
و البته و صد البته همه می دانیم که جواب سلام هم واجب است و این جواب شامل همه نوع آغاز سخن و سلامی هست. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: جواب دادن به نامه مانند پاسخ سلام واجب است و آغاز کننده ی به سلام نزد خدا و رسولش شایسته تر است. همچنین آن حضرت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند که سلام کردن مستحب و پاسخ آن واجب است. و شاید بشود مثال این روزگار ما را ایمیل و تلفن و چت و غیره هم دانست (البته با رعایت موازین شرعی!!)
سلام کردن یکی از آداب اسلامی است که شاید به علت وفور و تکرار آن برایمان امری عادی و پیش پا افتاده شده باشد اما باید توجه نمود که این سنت حسنه اسلامی در صورتی که با همه آداب و شرایطش اجرا و عمل شود ثمرات مادی و معنوی بسیاری را برای فرد و جامعه بدنبال دارد که شایسته نیست نسبت به آن بی توجهی گردد.
وصیت‌های امام علی(ع)/نحوه قصاص ابن ملجم
آنچه در ادامه می‌خوانید وصیت نامه مولای متقیان به فرزندش حسن مجتبی(علیه‌السلام) و باقی اهل‌بیت اش و هر که وصیت نامه‌اش را دریافت نمود .
«این است آنچه علی بن ابیطالب به آن وصیت کرد. وصیّت کرد و شهادت داد به اینکه خدایی جز اللّه نیست و او است یکتا و انبازی ندارد و اینکه محمد بنده و فرستاده او است که با هدایت و آئین حق او را فرستاد تا دینش را بر تمام آئین‌ها برتری بخشد و هر چند مشرکان را خوش نیاید، درود خداوند بر او و اهل بیتش باد. و همانا نمازم و عبادتم و زندگی و مرگم برای خداوند، پروردگار عالمیان است، که هیچ شریکی ندارد و به این مأمور شده‌ام و من از مسلمانانم.
سپس وصیت می‌کنم به تو ای حسن و به تمام خانواده و اهل بیت و فرزندانم و هر که وصیت‌نامه‌ام را دریافت نمود، به تقوای اللّه پروردگارتان و هرگز نمیرید جز اینکه مسلمان باشید و به ریسمان خداوند چنگ زنید و متفرّق نگردید زیرا از رسول خدا صلی اللّه علیه‌و آله شنیدم که فرمود:اصلاح ذات البین برتر از عموم نماز و روزه است و آن ویران کننده‌ای که دین را از بین می‌برد، فساد ذات البین است و آن نیرویی نیست جز با توکّل بر خدای والا و عظیم. پس به خویشاوندانت برسید، و با آنها مهربانی کنید تا خداوند حساب را بر شما آسان گرداند.
شما را به خدا، شما را به خدا در ایتام، پس آنان را گرسنه نگذارید و نیازمند سؤال از خودتان ننمایید و آنها را کوچک مشمارید که از پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله شنیدم فرمود:هر که یتیمی را متکفّل شود یا بی نیاز گرداند خدای عزّوجل بهشت را بر او واجب گرداند همچنان که بر کسی که اموال یتیمی را بخورد، دوزخ واجب گردانیده است.
شما را به خدا، شما را به خدا در قرآن، پس نگذارید دیگران، در عمل به آن، بر شما پیشی گیرند.
شما را به خدا، شما را به خدا، در همسایگانتان، زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله به آنها سفارش کرد و آنقدر سفارش کرد که پنداشتم ارث می‌برند.
شما را به خدا، شما را به خدا در خانه خدایتان(مساجد) پس تا بودید آن را خالی نگذارید چرا که اگر رهایش کردید (و به آن رفت و آمد ننمودید) در عذاب مهلت داده نمی‌شوید و کمترین چیزی که برای یک نفر باشد که وارد مسجد می‌شود این است که در بازگشت، گناهان گذشته‌اش مورد بخشش قرار گیرد.
شما را به خدا، شما را به خدا، در نماز زیرا آن بهترین عمل است و آن ستون دینتان است.
شما را به خدا، شما را به خدا، در زکات که آن خشم پروردگارتان را فرو می‌نشاند.
شما را به خدا، شما را به خدا، در ماه رمضان زیرا روزه‌اش سپری است از آتش دوزخ.
شما را به خدا، شما را به خدا در فقرا و مستمندان، پس آنها را شریک زندگی خود قرار دهید.
شما را به خدا، شما را به خدا، در جهاد با اموالتان و جان‌هایتان و زبان‌هایتان چرا که دو نفر جهاد می‌کنند: پیشوای هدایت کننده‌ای یا مطیعی از او که به هدایتش پیروی کند.
شما را به خدا، شما را به خدا، در ذراری و فرزندان پیامبرتان پس مبادا در حضور شما یا پشت سرتان مورد تجاوز و ستم قرار گیرند و شما بتوانید، ستم را از آنان دفع کنید.
شما را به خدا، شما را به خدا، در اصحاب پیامبرتان، آنان که پس از او، بدعتی را ایجاد نکرده و امر منکری را انجام ندادند و بدعت گزاری را پناه ندادند زیرا رسول خدا صلّی الله علیه و آله به آنها سفارش کرد و بدعت گزار ان از آنها را لعن و نفرین نمود و همچنین آنان که بدعت گزار ان در دین را پناه دادند نیز مورد لعنت قرار داد.
شما را به خدا، شما را به خدا، در زنان و در بردگانتان، زیرا آخرین سخن پیامبرتان این بود که فرمود: «شما را به دو گروه ناتوان و ضعیف، زن‌ها و بردگان، سفارش می‌کنم».
هان! نماز، نماز، نماز را بپادارید. در راه خدا از سرزنش هیچ سرزنش کننده‌ای نهر اسید، خداوند کفایت می‌کند شما را از کسی که به شما آزار رسانده یا بر شما ظلمی روا داشته است.
با زبان خوش با مردم سخن بگویید همچنان که خدایتان به شما امر کرده است. امر به معروف و نهی از منکر را فراموش نکنید تا خداوند بدان شما را بر شما مسلّط ننماید، پس هر چه دعا کنید مستجاب نشود.
فرزندانم، بر شما باد به خوش‌رفتاری، مهربانی و کمک به یکدیگر و زنهار از بدرفتاری و پشت به یکدیگر کردن و از هم متفرق شدن. و در برّ و تقوی با همدیگر کمک کنید و در گناه و ظلم با کسی همدست نشوید و تقوای الهی داشته باشید که همانا عذاب خداوند بسی سخت و شدید است.
خداوند شما اهل بیتم را حفظ کند و مردم را وادارد که حرمت پیامبرش را در شما نگه دارند. شما را به خدا می‌سپارم و برای شما درود خدا و رحمتش را خواستارم.
ابن ملجم مرادی یکی از خوارج بود که به قصد جان حضرت علی(ع) به کوفه آمد و با تحریک "قطام" به این کار ترغیب‌تر شد، وی نوزدهم ماه مبارک رمضان با شمشیر آلوده به زهر خود فرق مبارک حضرت را شکافت و بنا به وصیت امیرالمؤمنین با یک ضربه شمشیر قصاص شد.
علی با کسی کینه ندارد همیشه روی حساب حرف می‌زند. همین ابن ملجم را که گرفتند و اسیر کردند. آوردند خدمت مولی علی (ع) حضرت با یک صدای نحیفی (در اثر ضربت خوردن) چند کلمه با او صحبت کرد، فرمود: چرا این کار را کردی؟ آیا من بد امامی برای تو بودم؟ (من نمی‌دانم یک نوبت بوده است یا دو نوبت و بیشتر. ولی همه این‌ها را که عرض می‌کنم نوشته‌اند) یک بار مثل اینکه تحت تأثیر روحانیت علی قرار گرفت گفت، آیا یک آدم شقی و جهنمی را تو می‌توانی نجات دهی؟ من بدبخت بودم که چنین کاری کردم؛ و هم نوشته‌اند که یک بار که علی با او صحبت کردند با علی با خشونت سخن گفت: علی من آن شمشیر را که خریدم با خدای خودم پیمان بستم که با این شمشیر بدترین خلق خدا کشته شود و همیشه از خدا خواسته‌ام و دعا کرده که خدا با این شمشیر بدترین خلق خودش را بکشد. فرمود: اتفاقاً این دعای تو مستجاب شده است چون خودت را به همین شمشیر خواهند کشت.
پس از به خاک سپردن پیکر مبارک حضرت علی(ع)، در روز 21 رمضان امام حسن(ع) به منبر رفت و خطبه‌ای خواند.
پس از خواندن خطبه فرمان داد تا ابن ملجم را حاضر کنند، امام(ع) به او فرمود: چه چیز تو را بر آن داشت تا امیرالمؤمنین را شهید و رخنه در دین انداختی.
ابن ملجم گفت: با خدا عهد کرده بودم پدر ترا به قتل برسانم، لاجرم به عهد خود وفا نمودم، اگر می‌خواهی امان ده به شام روم و معاویه را به قتل برسانم و دوباره به نزد تو بازگردم، اگر خواستی مرا می‌کشی و یا اینکه مرا می‌بخشی.
امام فرمود: هیهات! آب سرد نیاشامی، تا اینکه به جهنم واصل شوی.
در تاریخ آمده ابن ملجم گفت: مرا سرّی است که می‌خواهم در گوش تو بگویم، حضرت مانع شد و فرمود: اراده کرده از شدت عداوت گوش مرا با دندان برکند.
حضرت علی(ع) در آخرین ساعات زندگی به مدارا با ابن ملجم وصیت کرد. پس از وفات علی، ابن ملجم را برای قصاص نزد حسن پسر علی آوردند. حسن پسر علی به وصیت پدرش، با یک ضربه شمشیر ابن ملجم را قصاص کرد.
شستن دستها یک عادت ساده است که به کمترین میزان آموزش نیاز دارد و تجهیزات خاصی لازم ندارد. این کار هنوز بهترین راه برای جلوگیری از بیمار شدن است.
به گفته پزشکان و کارشناسان بهداشت و سلامت، شستن دست ها قبل و بعد از غذا اگر با دقت و به طور صحیح انجام شود، عامل مهمی برای پیشگیری از انواع بیماری های واگیردار و مسری است. داشتن اطلاعات کافی در این باره هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان ضروری است.
در زمینه ضرورت شستن دست ها قبل و بعد از غذا خوردن، از ائمه اطهار که درود خداوند بر آنان باد، احادیث زیادی نقل شده که بخشی از آن ها را در اینجا بازگو می کنیم.
در کتاب کافی از امام محمد باقر(علیه السلام) نقل شده است: «وضو گرفتن قبل از غذا و بعد از آن، فقر را از بین می برد.»
امام علی(علیه السلام) می فرماید: «شستن دست ها قبل و بعد از غذا سبب فزونی روزی می شود.»
ابی عوف جِبّلی می گوید از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که می فرمود: «وضو گرفتن قبل از غذا و بعد از آن رزق و روزی را زیاد می کند.»
در کتاب «کافی»، «تهذیب» و «من لا یحضره الفقیه» از امام صادق(علیه السلام) نقل است که فرمود: شستن دست ها قبل از غذا و بعد از آن، عمر را طولانی می کند و بوی بد لباس را از بین برده و چشم را جلا می بخشد
همچنین امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «کسی که دوست دارد برکت خانه ی او زیاد شود، قبل از غذا وضو بگیرد.»
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: «وضو گرفتن قبل از غذا فقر را از بین می برد، وضو گرفتن بعد از آن، همّ و غم را از بین می برد.»
(توضیح: مراد از وضو گرفتن در روایات، شستن دست است و مراد، طهارت مخصوص نیست.)
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: «کسی که قبل از غذا و بعد از آن، دست خود را بشوید، زندگی او وسعت می یابد و بیماری اش برطرف گردد.»
در کتاب «کافی»، «تهذیب» و «من لا یحضره الفقیه» از امام صادق(علیه السلام) نقل است که فرمود: «شستن دست ها قبل از غذا و بعد از آن، عمر را طولانی می کند و بوی بد لباس را از بین برده و چشم را جلا می بخشد.»
همچنین در کتاب کافی از امام صادق(علیه السلام) نقل است که «دست خود را بشویید تا اخلاقتان نیکو شود.»
مسح پا را می‌توانید از نوک یکی از انگشتان تا مفصل ساق بکشید و لازم است محلی که مسح کشیده می‌شود خشک باشد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی می فرمایند: شستن صورت ها و دست ها و مسح سر و پاها در وضو، رازی دارد. شستن صورت در وضو، یعنی خدایا! هر گناهی که با این صورت انجام دادم، آن را شست وشو می کنم تا با صورت پاک به جانب تو بایستم و عبادت کنم و با پیشانی پاک سر بر خاک بگذارم.
شستن دست ها در وضو، یعنی خدایا! از گناه دست شستم و به واسطه گناهانی که با دستم مرتکب شده ام، دستم را تطهیر می کنم.
مسح سر در وضو، یعنی خدایا! از هر خیال باطل و هوس خام که در سر پرورانده ام، سرم را تطهیر می کنم و آن خیال های باطل را از سر به دور می اندازم.
مسح پا، یعنی خدایا! من از رفتن به مکان زشت پا می کشم و این پا را از هر گناهی که با آن انجام داده ام، تطهیر می کنم. (من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 302، ح 2138)
در حدیثی از امام رضا علیه السلام نقل شده است که فرمودند: برای این، دستور وضو داده شده که آغاز عبادت با آن است و بندگان وقتی که در پیشگاه خدا می ایستند و با او مناجات می کنند، پاک باشند و دستورهای او را به کار بندند و از آلودگی ها و پلیدی ها برکنار شوند. علاوه بر این، وضو سبب می شود که آثار خواب و کسالت از انسان دور شود و قلب او برای قیام در محضر خداوند نور و صفا یابد.(وسائل الشیعه، ج 1، ص 257)
در حدیثی باز درباره ثواب وضو می‌فرمایند: بدان که در وضو چون صورت خود را بشویی، گناهانی که با زبان و چشمانت مرتکب شده‌ای، پاک می‌شود و چون دست‌هایت شسته شود، گناهانت از سوی راست و چپ می‌ریزد و آنگاه که پاهایت را مسح می‌کنی، گناهانی که با پاهایت مرتکب شده‌ای، پاک می‌شود.(میرمحمد عبدالحسیب، مناهج الشارعین، ص 165)
شستن دست ها در وضو، اشاره به دست کشیدن از خواهش های نفسانی و شهوات حیوانی است. شستن صورت، شستن غبارِ توجه به غیر حق است و مسح سر، سر خط بندگی است و مسح پا، به پشت پا زدن به غیر خدا و قدم زدن در ساحت حرم حضرت خداوند اشاره می کند.(عبدالحسین تهرانی، اسرار الصلاة، صص 101 و 102)
و چند پرسش و پاسخ در باب وضو:
جواب: در وضوی ترتیبی واجب است اول صورت را، سپس دست راست را از آرنج به طرف نوک انگشتان و سپس دست چپ را به شیوه‌ی دست راست، بشوئید و بعد سر را سپس پای راست، بعد از آن هم پای چپ را مسح کنید. اما در وضوی ارتماسی باید صورت و دستها را به قصد وضو، با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برید، لیکن برای اینکه مسح سر و پاها با آب وضو باشد، بایستی در شستن ارتماسی دستها، قصد شستن وضویی، هنگام بیرون آوردن دستها از آب باشد و یا اینکه مقداری از دست چپ را، باقی گذارد، تا آن را با دست راست، ترتیبی بشوید. (توضیح المسائل دوازده مرجع, م236, 237, 245, 261)
جواب: شرایط صحیح بودن وضو سیزده چیز است:
1. آنکه آب وضو پاک باشد.
2. آنکه آب وضو مطلق باشد.
3. آنکه آب وضو مباح باشد.
4. آنکه ظرف آب وضو مباح باشد.
5. آنکه ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد.
6. آنکه اعضای وضو موقع شستن و مسح کردن، پاک باشد.
7. آنکه وقت برای وضو و نماز کافی باشد.
8. آنکه وضو به قصد قربت باشد.
9. آنکه وضو را به ترتیبی که گفته شد به جا آورد.
10. آنکه کارهای وضو را پشت سر هم انجام دهد یعنی موالات را رعایت کند.
11. آنکه اعمال وضو را خود شخص انجام دهد.
12. آنکه استعمال آب برای او مانعی نداشته باشد.
13.آنکه در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد.
(توضیح المسائل امام خمینی(ره) ص59 الی 64 )
جواب: برای شش چیز وضو گرفتن واجب است:
1. برای نمازهای واجب غیر از نماز میت.
2. برای سجده و تشهد فراموش شده.
3. برای طواف واجب خانه‌ی کعبه.
4. اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که وضو بگیرد.
5. اگر نذر کرده باشد که جائی از بدن را به خط قرآن برساند.
6. برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده و... (توضیح المسائل دوازده مرجع, م316)
جواب: هفت چیز است که وضو را باطل می‌کند:
1. بول
2. غائط
3. باد معده و روده که از مخرج غائط خارج شود.
4. خوابی که به واسطه‌ی آن چشم نبیند و گوش نشنود.
5. چیزهایی که عقل را از بین می‌برد مثل دیوانگی و مستی و بیهوشی.
6. استحاضه زنان
7. کاری که برای آن باید غسل کرد. (توضیح المسائل دوازده مرجع, م323)
جواب: مسح پا را می‌توانید از نوک یکی از انگشتان تا مفصل ساق بکشید و لازم است محلی که مسح کشیده می‌شود خشک باشد. (توضیح المسائل دوازده مرجع ج1, م252)
چرا فقط این اعضای چهارگانه وضو داده می‌شوند ؟ می‌گوییم به جهت این که وقتی انسان در مقابل پروردگار خود می‌ایستد اعضای وضو ظاهر و آشکارند ، زیرا با پیشانی سجده کرده و با دست‌های خود سؤال می‌کند و با سر خود متوجه رکوع و سجده می‌شود و به وسیله پاها قیام و قعود می‌کند ،پس در نتیجه باید این اعضای چهارگانه پاک و تمیز باشند.
اگر انسان بخواهد با پروردگار رابطه پیدا بکند دو راه وجود دارد، یک راه برای اولیا خداست یک راه هم برای نوع ماست.
اما راهی که برای همه ماست:
از رسول خدا(صلی الله علیه و آ له) سؤال شد: یا رسول الله راه رسیدن به خدا چیست؟
حضرت فرمودند: فاصله گرفتن از نفس و امیال نفسانی.
هم چنین امام صادق(علیه‌السلام) به شخصی فرمودند: این علمی که پیدا کردی از کجا پیدا کردی؟ چگونه بر اسرار غیب مطلع شدی؟
گفت: یابن رسول الله هر چه دلم خواست، بر خلاف آن عمل کردم با امیال نفسانی مبارزه کردم.
البته این راهی است که باید البته ! البته! خدا مساعدت بکند.
اما راه دیگر که مخصوص اولیای خداست:
هر چه که عمل می‌کند برای خدا باشد، اگر نماز می‌خوانم برای خاطر پروردگار باشد. همان طور که در منزل وضو می‌گیرم خارج از منزل هم همان طور وضو بگیرم.
خدا رحمت کند مرحوم حاجی انصاری را که گفت: در منزل کسی مهمان بودم خواستم بخوابم. صاحب خانه برای من آب وضو آورد و گفت : شما قبل از خواب وضو نگرفته‌اید! به صاحب خانه گفتم: من در منزل خودم هم قبل از خواب وضو نمی‌گیرم.
خدای نکرده طوری نشود که در منزل خودت وضو نگیری، اما در خانه مهمان وضو بگیری! این شرک است. چنین شخصی مشرک است.
با توجه به باطل شدن وضو هنگام خواب چرا در اسلام به آن سفارش شده است ؟
همان طور که گفتید، خواب وضو را باطل می‌کند و اما دلیل وضو گرفتن قبل از خوابیدن، آن است که انسان وقتی در بستر قرار می‌گیرد تا خواب چشمان او را دریابد، در آن لحظات فراغ، خطورات ذهنی زیادی دارد. خداوند متعال که رب‌العالمین است و بر اساس لطف و عنایت خاص خود می‌خواهد از همه فرصت‌های ممکن در جهت پرورش روح انسان و تربیت او استفاده شود، برای او وظایفی را مقرر داشته است که البته به جهت تسهیل بر بندگان آن را الزامی و واجب قرار نداده است.
از جمله این برنامه‌ها، آن طور که از آموزه‌های اسلامی آشکار می‌شود، وضو گرفتن قبل از خواب و ذکر تسبیحات حضرت فاطمه زهرا(س) و آیت‌الکرسی و دیگر اذکار می‌باشد و واضح است کسی که با طهارت روحی در بستر بخوابد الهامات روحی او (چنان که در علم روان‌شناسی نیز اثبات شده است) الهی و مثبت خواهد بود و چنان که کسانی که خناس باشند و یا در روز و یا قبل از استراحت کارهای ناشایست انجام داده باشند، در خواب نیز خطورات شیطانی و یا زیانبار و آسیب‌زای روحی خواهند داشت. لذا در روایات وارد شده است که اگر کسی با طهارت (وضو) در بستر بخوابد به منزله آن کسی است که از شب تا به صبح به عبادت می‌پرداخته است.
یک یهودی از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) این سؤال را کرد و حضرت در جواب فرمودند : علت اینکه صورت باید شسته شود آن است که چون آدم با صورت رو به گناه آورد و علت شستن دستها این است که چون با دستها میوه‌ی منهیّه را چید و علت این که سر باید مسح شود چون فکر گناه کرده و علت این که پاها باید مسح شود چون با آنها به طرف گناه قدم برداشت.
از حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السلام) روایت است که : وقتی صورت را می شوییم یعنی رو از دنیا شستیم و وقتی دستها را می شوییم یعنی دست از دنیا کشیدیم و وقتی مسح سر می‌کنیم یعنی فکرمان را از دنیا خالی می‌کنیم و وقتی مسح پا می‌کشیم یعنی پا از دنیا کشیدیم.
اگر گفته شود چرا فقط این اعضای چهارگانه وضو داده می‌شوند ؟ می‌گوییم به جهت این که وقتی انسان در مقابل پروردگار خود می‌ایستد اعضای وضو ظاهر و آشکارند ، زیرا با پیشانی سجده کرده و با دست‌های خود سؤال می‌کند و با سر خود متوجه رکوع و سجده می‌شود و به وسیله پاها قیام و قعود می‌کند ،پس در نتیجه باید این اعضای چهارگانه پاک و تمیز باشند.